|
||
مجيدزاده، يوسف؛ كلكي، بيژن؛
ونادري، حسين. "آگاهيهايي درباره ايلها
و طايفههاي
لرخرمآباد". دوره 2، ش 22 (مرداد 43): ص
2-7، تصوير.
|
||
|
||
خلاصه:موقعيت جغرافيايي سرزمين مورد
بررسي و بخشهاي آن، طوايف، ايلها، تيرههاي
هريك
از اين بخشها، معرفي بخشهاي چقلوندي، الشتر،
دلفان، زاغه، چگني،كوهدشت،
ويسيان، ملاوي، الوار گرمسير،
پاپي، سيمره، حومه ـ گويش مردمان اين طوايف.
|
آگاهيهائي درباره ايلها و طايفههاي لر خرم آباديوسف مجيدزاده بيژن كلكي حسين نادري
در
تابستان سال 1342 خورشيدي اداره كل موزهها
و فرهنگ عامه براي بررسي در زندگي مادي و
معنوي مردم بخشي از غرب ايران، چند گروه
از كارمندان خود را به آن سرزمين گسيل
داشت. ما سه تن نيز به صورت يك گروه، دو ماه
در بخشي از لرستان به بررسي پرداختيم و
توانستيم كه مواد فراواني گرد آوريم. اين
بررسيها بر طبق يك برنامه دهساله انجام مي
گيرد كه از گوشه شمال غربي ايران آغاز شده
است و اكنون به خوزستان رسيده است.
اميد
است كه بررسيهاي ما در جزو انتشارات اداره
فرهنگ عامه چاپ و در دسترس همگان گذاشته
شود.
در
زير ما نخست آگاهيهاي كوتاهي درباره
سرزميني كه در آن به بررسي پرداختهايم و
ايلها و طايفه هاي آن مي دهيم و سپس آئين
سوگواري را در آنجا (كه به شيوه كهن
بازمانده) ياد مي كنيم.
يوسف
مجيدزاده ـ بيژن كلكي ـ حسين نادري
سرزمين بررسي
دستههائي
از ايرانيان كه در بخشي از باختري و مركز
ايران مي نشينند «لر» ناميده ميشوند. لرها
به دو دسته بزرگ بخش ميشوند يكي دستهاي
كه همه طايفههاي بختياري را در برميگيرند
و لر بزرگ ناميده ميشود و ديگر دسته اي كه
لرهاي لرستان و خوزستان را در بر مي گيرد و
لر كوچك ناميده ميشود. مرز ميان اين دو
دسته رودخانه بختياري است. شهر خرمآباد
مركز لر كوچك و همچنين مركز فرمانداري كل
لرستان است و دوازده بخش به نامهاي زير
دارد:
1
ـ حومه
2
ـ چَقَلْوَنْدي
3
ـ دِلْفان
4
ـ زاغِه
5
ـ چِگِني
6
ـ كوهدشت يا تَرْهان (طَرْهان)
7
ـ سلسله يا اَلَشْتَر
8
ـ وِيْسانْ يا كِرّه گاه
9
ـ مَلاوي يا بالا گِريِوه
10 ـ اَلْوارِ گرمسيري يا حسينيه
11
ـ پاپي
12
ـ صِيْمَرِه در هر يك از اين بخشها يك ايل يا چند طايفه مينشينند. مردم اين سرزمين به دو گويش جداگانه لكي و لري سخن ميگويند كه با يكديگر از نظر دستور و هم از نظر واژهها فرق فراوان دارند.
لري
به فارسي ادبي نزديكتر است و لكي به گويش
كرمانشاهي. طايفههائي كه در بخشهاي
شمالي شهرستان خرم آباد مي نشينند به گويش
لكي، و طايفه هائي كه در بخشهاي جنوبي آن
زندگي مي كنند به گويش لري سخن مي گويند. |
|
تا
اوايل پادشاهي
رضا پهلوی همه ايلها و
طايفه هاي اين بخش چادرنشين بودند و
تابستانها به سردسير و زمستانها به گرمسير
كوچ مي كردند. هنگاميكه به فرمان آن
شاهنشاه قرار شد كه دهنشين بشوند هر زمين
به افراد طايفه اي كه در آن [2] نشسته بود قسمت
شد. در هنگام تقسيم اگر طايفهاي در
گرمسير بود از زمينهاي گرمسير به افراد او
رسيد و اگر در سردسير بود از زمينهاي
سردسير. در نتيجه دستههاي كوچكي از لكها (آنهائي
كه به گويش لكي سخن مي گويند) در ميان لرها (آنهائي
كه به گويش لري سخن مي گويند) و دستههائي
لرها در ميان لكها ماندند و تقريباً همه
اين دستهها با آنكه در هم شدند، هنوز
گويش پيشين خود را نگاهداشتهاند. |
||
دو
زن لر
|
|
3
ـ
بخش دلفان: اين بخش شماليترين بخش
شهرستان خرم آباد است و از يك سو با
شهرستان هاي نهاوند، كنگاور، كرمانشاه و
ايلام و از سوي ديگر با «بخشهاي چگني و
الشتر» همسايه است. اكنون در «دلفان» هشت
طايفه زندگي ميكنند كه بزرگترين آنها
طايفه «ميربك» است. اين طايفه پيرامون 60
هزار تن جمعيت دارد. طايفه هاي ديگر «موميوند»،
«ايتيوند»، «كاكاوند»، «نور علي»، «اولاد
قباد»، «سنجابي» و «چاواري» ناميده مي
شوند. اين هشت طايفه همه به لكي سخن ميگويند.
مردم اين بخش شيعه و اهل حقاند.
4ـ
بخش زاغه:
اين بخش در خاور خرم آباد و در ميان بخشهاي
«ويسيان»، «پاپي»، «چقلوندي»، «الشتر» [3] و
«حومه» قرار دارد و در آن پنج طايفه به
نامهاي «سگوند»، «قائدرحمت»، «دالوند»، «رازان»
(آروان) و ياراحمدي مي نشينند. بزرگترين
اين طايفهها «سگوند» است كه نزديك به 50
هزار تن جمعيت دارد و به دو تيره «عاليخاني»
و «رحيم خاني» بخش ميشوند. عاليخانيها
در «زاغه» مي نشينند ولي «رحيم خانيها» در
بيرون از اين بخش، در انديمشك، زندگي مي
كنند اين پنج طايفه در گذشته به صورت يك
ايل بزرگ به نام ايل «باجول وند» بودند.
اين طايفهها همه شيعه هستند و به لكي سخن
مي گويند مگر سگوندها كه گويش لري دارند |
||
چند زن و مرد كشاورز لر
پيرانوند در چقلوندي در حال شستن گندم.
|